แมงกะพรุน การใช้ประโยชน์ที่หลากหลาย

กู๊ปพิเศษ โดย อ.ดลฤดี พิชัยรัตน์

แมงกะพรุน (Jellyfish) เป็นแพลงค์ตอนสัตว์ขนาดใหญ่ อยู่ในไฟลัมไนดาเรีย (Cnidaria) มีรูปร่างคล้ายระฆัง ร่ม หรือจาน ตัวแมงกะพรุนประกอบด้วยส่วนลำตัวด้านบนที่มีลักษณะโปร่งใสรูปร่างคล้ายร่ม (umbrella) โดยมีส่วนที่เป็น หนวด (Tentacle) อยู่บริเวณขอบร่ม และปากอยู่ด้านล่างของร่ม และมีขา (oral arms) อยู่รอบปากทำหน้าที่ปกป้องปาก หรือช่วยในการกินอาหาร แมงกะพรุนพบมากในทะเลแถบภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ โดยพบแมงกะพรุนที่บริโภคได้มี จำนวนมากถึง 17 สายพันธุ์ ในประเทศไทยพบแมงกะพรุนที่บริโภคได้ 3 สายพันธุ์ คือ แมงกะพรุนหนัง (Rhopilema hispidum) แมงกะพรุนลอดช่อง (Lobonema smithii) และ แมงกะพรุนหอม (Mastigiad sp.) แต่แมงกะพรุนที่พบมากและ นิยมนำมาแปรรูปเพื่อส่งออกและจำหน่ายในประเทศ คือ แมงกะพรุนหนังและแมงกะพรุนลอดช่อง โดยพบมากบริเวณทะเลอ่าวไทยและอันดามัน


แมงกะพรุนมีองค์ประกอบหลัก คือ น้ำและโปรตีน โดยโปรตีนจากแมงกะพรุน ส่วนใหญ่เป็นคอลลาเจน การบริโภคแมงกะพรุนนิยมบริโภคในประเทศแถบ เอเชีย โดยเฉพาะประเทศจีนและญี่ปุ่น นอกจากมีเนื้อสัมผัสที่เหนียวและกรอบแล้ว แมงกะพรุนยังมีคุณค่าทางโภชนาการที่ดี คือ มีปริมาณโปรตีนสูง ให้พลังงานและไขมันต่่ำ และประกอบด้วยแร่ธาตุหลายชนิด ได้แก่ แคลเซียม ฟอสฟอรัส ไอโอดีน เหล็กและวิตามิน นอกจากนี้แมงกะพรุนยังมีสรรพคุณทางยา โดยเชื่อว่าการรับประทานแมงกะพรุนจะ ช่วยรักษาโรคข้ออักเสบ ความดันโลหิตสูง อาการปวดหลัง แผลพุพอง โรคหืด อาการท้องผูก และทำให้ ผิวหนังอ่อนนุ่มได้


ในประเทศไทยการบริโภคแมงกะพรุนจะนิยมนำมาดองกับน้้ำฝาดหรือนำมาทำแมงกะพรุนตากแห้งเพื่อใช้ปรุงอาหาร เช่น ใช้ใส่ในเย็นตาโฟ หรือแปรรูปเป็นแมงกะพรุนดองเค็มในลักษณะกึ่งแห้งส่ง ขายต่างประเทศ เช่น จีน ญี่ปุ่น เกาหลี นอกจากใช้ประโยชน์เพื่อการบริโภค ในลักษณะดองเค็มหรือตากแห้งแล้ว ในปัจจุบันมีรายงานการศึกษาเกี่ยวกับการใช้ประโยชน์จากแมงกะพรุนในลักษณะต่างๆ เช่น การแปรรูปผลิตภัณฑ์แมงกะพรุนอบแห้ง แมงกะพรุนทอดกรอบปรุงรส เครื่องดื่มน้ำแมงกะพรุนสกัดเข้มข้น หรือใช้เป็นวัตถุดิบสำหรับการผลิตคอลลาเจน โปรตีนสกัดเข้มข้น และผงโปรตีนเข้มข้น เพื่อใช้เป็นส่วนประกอบในผลิตภัณฑ์อาหารต่าง ๆ ซึ่งนับเป็นแนวทางการใช้ประโยชน์จากแมงกะพรุนที่หลากหลายมากขึ้น